Thành tựu lớn nhất sau 10 năm khởi nghiệp của Spiderum là gì? Đó là “vẫn còn sống”, lời thú nhận khiêm tốn và hài hước của chị Nga Levi - Co-founder hệ sinh thái tri thức Spiderum trong nội dung chia sẻ ở hội thảo Sâu Sắc vừa qua.
Không phải con số 2 triệu người theo dõi, cũng không phải 100.000 cuốn sách đã xuất bản, mà chính khả năng sống sót sau một lần phá sản và vô số lần "bị đời vùi dập" mới là minh chứng đắt giá nhất cho triết lý của diễn giả Nga Levi. Hành trình 10 năm ấy đã chắt lọc nên một phương pháp thực chiến mang tên Sandbox (hộp cát thử nghiệm), đây không phải lý thuyết phức tạp dành cho những kế hoạch hoàn hảo, mà là một tư duy sinh tồn, tạo ra những vùng thử an toàn để kiểm chứng ý tưởng, chấp nhận sai lầm và học hỏi mà không lo phá hỏng cả hệ thống.
Tại sao kỹ năng quan trọng nhất lại là việc nhỏ nhặt nhất
"Gấp hộp giấy" và "cọ toilet" - kỹ năng nhỏ mang ý nghĩa lớn từ câu chuyện của chị Nga Levi
Khi được hỏi về kỹ năng quan trọng nhất của một người sáng lập nền tảng tri thức 2 triệu người dùng, câu trả lời của diễn giả Nga Levi đơn giản là "gấp hộp giấy" và "cọ toilet".
Đây không phải một câu nói đùa, hãy hình dung những ngày đầu của Spiderum: một văn phòng 20m² trên mặt đường Bưởi lúc nào cũng ồn ào. Đội ngũ gần một chục người, "đa số là nam", việc đầu tiên mỗi sáng của chị Nga khi đến văn phòng là đi cọ toilet. Vì "toilet không sạch thì không làm việc được".
Khi Spiderum Publishing ra mắt những cuốn sách đầu tiên, chính chị và đội ngũ co-founder đã phải ngồi gấp từng chiếc hộp giấy như trong phim Ký sinh trùng, tự tay đóng gói và xử lý hàng ngàn đơn hàng.
Hai công việc tưởng chừng nhỏ nhặt này đại diện cho một tư duy cốt lõi của người làm sandbox: Sẵn sàng lao vào làm từ những thứ cơ bản nhất và làm tốt nhất những việc đơn giản nhất. Để một ý tưởng có thể thành hình, người khởi xướng phải thực sự là chủ nhân của nó, sẵn sàng làm mọi việc cần thiết, từ chiến lược vĩ mô đến những công việc không tên, đây chính là nền móng để xây dựng mọi thứ từ con số không.
‘Hộp cát’ hiệu quả nhất phải rẻ tiền và công khai
Một vùng thử nghiệm lý tưởng không cần phải hoành tráng hay tốn kém, theo chị Nga Levi, một sandbox hiệu quả phải đáp ứng ba tiêu chí cốt lõi: Không tốn kém quá nhiều chi phí (hoặc miễn phí) để bắt đầu, Thất bại cũng không ‘chết người’. Rủi ro phải nằm trong tầm kiểm soát, Phải công khai để đón nhận phản hồi.
Ví dụ điển hình là dự án Spiderum Publishing, bối cảnh của ‘hộp cát’ này vô cùng khắc nghiệt: Cả đội "vừa mới phá sản xong", ai cũng phải đi làm full-time ở công ty khác "kiếm tiền nuôi thân". Ý tưởng của họ là làm một cuốn sách tổng hợp từ những bài viết có sẵn trên website để giảm thiểu rủi ro và thời gian.
Kết quả của việc công khai mở bán là 1000 đơn đặt trước trong tuần đầu tiên, cảm giác sung sướng nhanh chóng chuyển thành nỗi sợ khi cả đội phải nai lưng ra xử lý đơn hàng, và một thực tế phũ phàng là tỉ lệ lỗi đơn hàng trong đợt đầu tiên lên đến 20-30%, từ thất lạc, chuyển trả cho đến sai sót, nhưng chính những thất bại hữu hình này mới là bài học quý giá nhất, giúp họ kiểm chứng mô hình, học được quy trình vận hành và tự tin bước tiếp.
Thất bại cũng không ‘chết người’
Trong thời đại AI, viết lách là để rèn luyện tư duy, không phải để tạo ra con chữ
Khi AI có thể viết hộ mọi thứ, nhiều người cho rằng kỹ năng viết không còn quan trọng, đây là một hiểu lầm tai hại. Luận điểm của diễn giả Nga Levi rất rõ ràng: AI có thể giúp bạn tạo ra con chữ, nhưng nó không thể thay thế bạn trong việc tư duy. "AI có thể viết hộ, nhưng không thể tư duy hộ. Viết buộc ta phải sắp xếp lại tư duy - logic hay chưa?".
Hành trình tự viết ép bộ não phải sắp xếp ý tưởng, kiểm tra các lỗ hổng và làm rõ những suy nghĩ mơ hồ. Chị Nga nhấn mạnh: "Cái lỗi lớn nhất của rất nhiều bạn khi mà viết là lỗi logic... Và cái logic đấy là cái thứ mà phân biệt một cái người viết tốt với một cái người viết trung bình". Đây là bài tập rèn luyện tư duy sâu sắc mà việc chỉ sao chép kết quả từ AI không bao giờ thay thế được.
Hơn thế nữa, viết còn là một liệu pháp tinh thần, chị chia sẻ rằng trong những giai đoạn khó khăn nhất, viết (cụ thể là journaling) là cách để "soi chiếu lại cái đời sống nội tâm của mình". Việc viết xuống những suy nghĩ giúp sắp xếp lại tâm trí, làm mạch lạc những rối rắm trong đầu và trở thành một công cụ tự chữa lành vô giá.
"AI có thể viết hộ, nhưng không thể tư duy hộ"
Chị Nga Levi nhấn mạnh quan điểm về AI trong thời đại mới
Đích đến không phải là điểm 10, mà là khoảnh khắc giương cung
Việc thực hành trong sandbox sẽ trở nên vô nghĩa nếu được thực hiện một cách máy móc, vô tri, yếu tố quyết định chính là chánh niệm, sự chú tâm và có ý thức trong từng hành động.
Chị Nga Levi chia sẻ một ẩn dụ sâu sắc từ trải nghiệm đi học bắn cung, ở khoảng cách 18m, mắt thường gần như không thể thấy rõ điểm 10 trên bia, nên việc nhắm trúng tâm là bất khả thi. Vì vậy mục tiêu thực sự không phải là điểm số, mà là cảm nhận trọn vẹn từng khoảnh khắc trong quá trình: sự vững chãi của tư thế, cảm giác vừa tập trung nhưng lại vừa thả lỏng khi giương cung, nhịp thở đều đặn khi kéo dây, và cảm giác khi mũi tên được buông đi.
Bài học ở đây là trong quá trình thử nghiệm, việc chú tâm vào quá trình và học hỏi từ nó quan trọng hơn là chỉ chăm chăm vào kết quả cuối cùng. Chính sự tập trung vào "khoảnh khắc giương cung" mới giúp bạn tiến bộ, thay vì bị ám ảnh bởi việc "bắn trúng điểm 10".
Bài học từ Pixar: Để có ý tưởng đột phá, đôi khi phải "cấm cửa" Steve Jobs
Một trong những ví dụ kinh điển ‘sandbox’ về văn hóa là các cuộc họp Braintrust của hãng phim hoạt hình Pixar (đây là nơi các ý tưởng sáng tạo được đưa ra mổ xẻ, phản biện không thương tiếc để tìm ra phiên bản tốt nhất), Steve Jobs đã bị ‘cấm cửa’ khỏi những cuộc họp này, lý do là với cá tính mạnh và xu hướng đè nén người khác, sự có mặt của Steve Jobs sẽ phá vỡ môi trường nơi mọi người có thể tự do góp ý, tranh luận mà không sợ bị phán xét hay áp đặt.
Bài học này cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng một ‘hộp cát’ về mặt văn hóa, để sự sáng tạo và đột phá nảy mầm, cần có một môi trường khuyến khích sự cởi mở và tranh luận thẳng thắn. Đôi khi để bảo vệ sự an toàn đó, bạn phải sẵn sàng ‘cấm cửa’ những cá nhân có tầm ảnh hưởng lớn nhất.
Bí kíp xây dựng ‘hộp cát’ về mặt văn hóa được Cộng đồng ICC đặc biệt quan tâm tại Sâu Sắc 2025
Mỗi lần đưa con ra sân chơi, chúng ta thường thấy những đứa trẻ chơi đùa trong khu vực có cát, nó vấp ngã, nhưng nền cát mềm mại đỡ lấy nó, không sao cả, nó lại đứng dậy, phủi cát và chơi tiếp. Diễn giả Nga Levi nhận ra rằng, chúng ta hoàn toàn có thể làm điều tương tự trong công việc và cuộc sống, hành trình 10 năm của Spiderum đã chứng minh rằng sự đổi mới bền vững không đến từ những kế hoạch hoàn hảo, chúng đến từ sự can đảm tạo ra những ‘hộp cát’ nhỏ để thử, sai, học hỏi và lặp lại không ngừng.
Vậy, ‘hộp cát’ thử nghiệm tiếp theo của bạn sẽ là gì?
Nhật Cắt
| SÂU SẮC (“show Sắc” hay “so sharp”) đang dần trở thành một Hội thảo thường niên hàng đầu về Truyền thông nội bộ & Văn hóa doanh nghiệp tại Việt Nam, quy tụ những chuyên gia trong ngành Văn hóa Doanh nghiệp & Truyền thông Nội bộ đến chia sẻ những nghiên cứu mới nhất, những bài học và kiến thức sâu sắc nhất, là nơi cộng đồng nghề có thể thu hoạch được thật nhiều điều bổ ích, góp phần nâng cao năng lực chung của anh chị em công tác trong ngành này. Với chủ đề "Ngọc Trác Học Nghiên" nhấn mạnh quá trình tinh luyện tri thức, Sâu Sắc mùa 3 2025 không chỉ là nơi chia sẻ, mà là không gian để cộng đồng cùng nhau mài giũa, nghiên cứu, biến kinh nghiệm thành lý luận sắc bén, sẵn sàng thích ứng dòng chảy văn hóa và công nghệ thời đại mới, với sự tham gia chia sẻ của những chuyên gia xuất sắc nhất trong ngành, nhiều năm kinh nghiệm & có những góc nhìn & nghiên cứu thú vị về TTNB & VHDN, mang đến cho các thành viên tham dự những bài học sâu sắc, mới mẻ và thiết thực nhất. Bạn có thể tìm hiểu thêm về Hội thảo Sâu Sắc bằng cách xem tại đây |
.jpg)
